Maria Cunitz

Maria Cunitz lub Maria Cunitia – Śląska astronomka autorka pracy „ Urania Propitia”,będącej udoskonaleniem tablic Rudolfińskich Keplera urodziła się 29 maja 1610 w Świdnicy. Była najstarszą córką  Mari Schultz i  Henryka Cunitza , który był znanym lekarzem w  Świdnicy.

Według niektórych źródeł jak wiele rodów szlacheckich i mieszczańskich na Śląsku, rodzina Cunitzów mogła wywodzić się ze słowiańskiej ludności . Niełatwo określić  jednoznacznie jej narodowości ,gdyż to pojęcie pojawiło się dopiero w XIX wieku, a w jej czasach nie odgrywało istotnej roli. Otrzymała staranne wykształcenie, znała język grecki ,łacinę, francuski, niemiecki , polski , włoski i hebrajski, interesowała się m .in. medycyną ,astronomią, matematyką i historią, uczyła się malarstwa i muzyki, grała na licznych instrumentach, zachwycała również swoim śpiewem.

 W wieku 19 lat poznała matematyka i astronoma Eliasza Kreczmara., który za swoje dzieło „Horologium  Zodiacale” uzyskał tytuł szlachecki Leonibus von Lowen. Dzięki tej znajomości Maria zainteresowała się problemami ówczesnej astronomii, był to czas w którym Mikołaj Kopernik zapoczątkował debatę nad budową wszechświata.

 W 1630 r. po śmierci swojego ojca Maria wyszła za mąż za Eliasza i  wspólnie obserwowali z dachu swojego domu w Świdnicy planety: Wenus i Jowisza. Pracując w nocy a śpiąc w dzień.  Nazywano ją” Śląską Pallas” oraz drugą „ Hypatią” , a jej praca „Urania Propitia” wydana własnym sumptem w Oleśnicy w 1650 roku ,będąca udoskonaleniem Tablic Rudolfińskich Keplera ,przyniosła jej europejską sławę. Napisała ją w Lubnicach, niedaleko klasztoru, gdzie wraz z mężem znalazła schronienie w czasie wojny  trzydziestoletniej u boku ksieni Zofii Lubieńskiej, zarządzającej klasztorem należącym do konwentu cysterek w Otoboku.

 Urania Propita zawierała nowe tablice astronomiczne tzw. Efemerydy oraz w bardziej jasny i prosty sposób rozwiązywała korygując wcześniejsze obliczenia „ Problem Keplera ,który zagęszczał maksymalne sfery w przestrzeni trójwymiarowej” .W 1656 r. podczas pożaru Byczyny spaliła się większość jej dorobku naukowego, notatek i rękopisów. Skąd się tam znalazły źródła niestety nie podają, być może mieszkali tam jakiś czas w tych niespokojnych czasach.

 Maria i Eliasz prowadzili kilkuletnią korespondencje z Janem Heweliuszem a następie z Francuskim astronomem Ismailem Bouillaudem. Jej listy są przechowywane w Biblothegue  Nationale de France oraz w Biblothegue de Obserwatore w Paryżu. Znany jest też fakt jej korespondencji z Johannem Albrechtem Portnerem z Ratyzbony. Maria Cunitz owdowiała w roku 1661 i potem zaprzestała działalności naukowej.

Uważana jest za jedną z pierwszych emancypantek w dziejach.

 W czasach nowożytnych na jej cześć nazwano jeden z nielicznych kraterów uderzeniowych na Wenus „Cunitz”,a także jedną z planetoid „Maria Cunitia”. Pod koniec października  2008 r. gimnazjum w Świdnicy otrzymało jej imię, zaś w pobliżu wciąż istniejącego domu „Pod Złotym Chłopkiem” gdzie mieszkała i prowadziła swoje obserwacje stanął jej pomnik.

 Ciekawa informacja z grudnia 2019 roku (A. Kamieńska) . Rzadko zdarza się taki muzealny rarytas. Samorząd Świdnicy zakupił egzemplarz książki „Urania propitia” Marii Kunitz .Trafi do Muzeum Dawnego Kupiectwa. To wielka gratka ,ponieważ dotychczas , nawet gdy udało się znaleźć się egzemplarz dzieła znanej świdnickiej astronom, sprzedawany był za astronomiczne sumy. Tym razem okazja pojawiła się na niemieckiej aukcji. Delegacja ze Świdnicy odbierze książkę jeszcze w tym roku. Wydanie ,które udało się zakupić, jest niezwykle cenne dwujęzyczne niemiecko – łacińskie. Zakup to swojego rodzaju ukoronowanie 370 rocznicy wydania „Urania propita”,którą będziemy obchodzić w 2020 roku.

Opracował Jerzy Czogała

Bibliografia:

Ingrid Guentherodt, Paweł Pieś, Karolina Targosz: Astronom Maria Kunitc (Cunitia) 1610 - 1664

Życie i dzieło. Świdnica Muzeum Dawnego Kupiectwa.