Maria Kujawska (Raida)

Maria Kujawska (Raida) urodziła się 5 lipca 1895 r. w Raciborzu w rodzinie rzemieślniczej, ojciec Wilhelm Raida był mistrzem szewskim, pochodził z sąsiadującej  wsi Sudzice, matka Berta z d. Jandrischek pochodziła ze Świdnicy .Maria miała 7 braci . Chciała bardzo studiować medycynę, ojciec się zgodził, ale postawił dwa warunki.  Musi ukończyć średnią szkołę, która zapewni jej na wszelki wypadek fach. Po drugie razem z nią na medycynę zapisze się jej młodszy brat Hans. Dlatego zgodnie z wolą ojca kończy szkołę „ Fraullein Pruss” kształcącą nauczycielki.

 W 1915 roku wstąpiła na wydział medyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Tam poznała grupę studentów polskich i pod ich wpływem zafascynowała się Polską historia i kulturą. Wstąpiła do tajnej organizacji ZET przygotowującej kadry do pracy  w przyszłym państwie polskim. Po konflikcie z profesorem położnictwa opuszcza wydział i przenosi się na studia najpierw do Poznania, a potem do Krakowa. Studia kończy w Warszawie gdzie  15 lipca 1920 roku uzyskuje dyplom lekarza. W listopadzie wyjeżdża na Białoruś gdzie w jednym ze szpitali polowych leczy się chory na tyfus plamisty jej narzeczony. Jest lekarzem, kolegą ze studiów, ale i oficerem wojska polskiego. Maria zawozi go na rekonwalescencję do jego rodzinnego Śremu w Wielkopolsce i wraca na Górny Śląsk.

Była jedyną kobietą lekarką biorącą udział w III powstaniu Śląskim. Prowadziła pociąg Sanitarny grupy „Wschód” do szpitala w Sosnowcu. Była lekarzem szpitala polowego w Roździeniu,  Dąbrówce Małej, a potem  w Głównym Szpitalu Wojsk Powstańczych w  Mysłowicach. Jej narzeczony Kazimierz Kujawski też brał udział w trzecim Powstaniu Śląskim jako lekarz ,podczas walk o Górę Św. Anny.

W czasie plebiscytu wykładała na kursach PCK w Bytomiu. Katowicach, Gliwicach i Zabrzu. W dniu Plebiscytu pełniła funkcje lekarza dyżurnego w hotelu Lomnitz.

W sierpniu 1922r. pobierają się, cała uroczystość odbyła się w Śremie. Na ślubie nie ma nikogo z rodziny Marii z Raciborza. Kujawscy przenoszą się do Katowic, a rok później do Brzezin ,gdzie Kazimierz uzyskuje posadę lekarza w spółce Brackiej. Tam rodzą się ich córki  Aleksandra, Barbara, Janina i Maria (wszystkie gdy dorosną zostaną lekarkami).

W 1932 roku Kazimierz otrzymuje posadę lekarza powiatowego i rodzina wraca do Katowic.   Maria kieruje przychodnią przeciwgruźliczą i pełni funkcję wiceprzewodniczącej Głównego Zarządu Towarzystwa Polek. Była też współzałożycielką Instytutu Śląskiego w 1934 r. i członkiem Towarzystwa Lekarzy Polaków na Śląsku (1922 – 1939) i Śląskiej Izby Lekarskiej. Kazimierz działa w Związku Powstańców Śląskich. Wraz z mężem  byli zwolennikami powszechnej  opieki zdrowotnej i nigdy nie podjęli prywatnej praktyki lekarskiej.

Była dwukrotnie posłanką w sejmie Śląskim .

W drugiej Kadencji razem z Marią Gruchlikową.

W trzeciej kadencji razem z Elżbietą Korfantową.

 W sejmie pełniła m.in. funkcję sekretarza komisji do spraw wyznań religijnych i oświecenia publicznego. W roku 1936 została wybrana do Śląskiej Rady Wojewódzkiej i zostaje odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Po wybuchu wojny opuszczają w pośpiechu Katowice . Decyzja była słuszna, bo jeszcze we wrześniu Niemcy chcieli ich aresztować. Maria ewakuowała się z grupą polskich urzędników do Rumunii . Z czasem sprowadziła tam swoje dzieci. Następnie przedostała się do Jugosławii. W 1944r. zostatała aresztowana i wraz z dwoma córkami wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck, gdzie przydzielono ją do personelu medycznego. W obozie była bardzo dzielna ,nie traciła ducha.
Z narażeniem życia pomagała chorym.

Jej największym wyczynem było uratowanie całego bloku przed zagazowaniem. Wydarzenie to opisuje  w „Przeglądzie Lekarskim” była więźniarka Irena Kiedrzyńska.  „  Niemcy tuż przed kapitulacja dokonywali selekcji – chore nieprzydatne więźniarki uśmiercali w komorach gazowych. Maria nakazała wtedy kobietom wstać z prycz, ubrać się, uczesać. Gdy przyszła komisja, zastała w otwartych oknach kobiety roześmiane o dobrym wyglądzie. Dr Kujawska z pogodną twarzą wyszła naprzeciw niemieckich lekarzy i mocnym i spokojnym głosem oświadczyła, że w tym bloku poważnie chorych nie ma” .Bardzo ryzykowała nie tylko swoim życiem, ale i swoich dzieci.

Po tym zdarzeniu współwięźniarki zaczęły ją nazywać „Aniołem z Ravensbruck”.

Dr. Kujawska  w maju 1945 roku przyjeżdża do Pszczyny. Jej mąż ,który przeżył wojnę w Generalnej Guberni obejmuje funkcje lekarza Powiatowego . Niestety 28 listopada 1945 roku umiera. Maria zostaje kierownikiem powiatowego Ośrodka Zdrowia w Pszczynie, organizuje oddział PCK. Na stacji Dziedzice organizuje punkt pomocy medycznej dla repatriantów wracających na Śląsk z zachodu.  Zajmuje się biednymi , zaopatruje ich w żywność i odzież. Umiera na zawał 23 maja 1948 roku ,pochowana jest w rodzinnym grobie w Pszczynie. W 1979 r. zostaje patronem Medycznego Studium Zawodowego w Opolu.

  Opracował Jerzy Czogała

Bibliografia:

Krzysztof Brożek:  Polska służba medyczna w powstaniach śląskich i plebiscycie. Wyd. „Śląsk” 1973r.

Wanda Kiedrzyńska: Ravensbruck, wydanie II , książka i wiedza 1965r.

Krzysztof Ogiolda: Doktórka z Raciborza , co na medycynie Polkę w sobie odkryła.

Krystyna Czernik: Doktor Maria Kujawska – życie i działalność patronki Medycznego studium Zawodowego w Opolu.

Encyklopedia Powstań Śląskich: Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982r.